de Volkskrant , 7 oktober 1998

    Snelle beelden
    met trage penselen
     
          ‘Free Style’  is een manier van skiën waarbij  alles  mag  en  kan,
    afhankelijk   van  de  lenigheid  en durf  van  de  skiër. Salto,  reuzen-
    sprong   of    handstand-overslag: een  ware   ‘freestyler’ draait er z’n
    hand niet voor om.
         De in Amsterdam woonachtige, maar aan de academie in Tilburg
    opgeleide  schilder  Maarten Verhaak (1953)   heeft  voor  de  derde
    keer   een    tentoonstelling     vernoemd   naar  deze   discipline   bin-
    nen de skisport.    Blijkbaar  vindt Verhaak  zijn  manier  van  schilde-
    ren  ‘free style’. Maar  zijn schilderijen zelf spreken dit  tegen.
         Verhaak heeft aan het eind  van de  jaren  tachtig bekendheid  ge-
    kregen  met   hyperrealistisch   geschilderde   stillevens   van   auto’s.
    Zijn  automobielen  zijn  geen   tearjerkers ,  maar    sensatietrekkers.
    Hun  glanzende  huid is  perfect  gepolijst  als  die  van  een  diamant,
    hun  bumpers  stralen   hun   vorm getuigt  van  grote standvastigheid.
    Ook  nu  toont  Verhaak  bij   Wetering  Galerie een  achttal   van   die
    auto’s,  die zo  knap, zo  objectief  registrerend  geschilderd  zijn  dat
    je aanvankelijk, van een afstandje, denkt: dit is een foto.    Daarnaast
    toont Verhaak een serie recent geschilderde ‘frames’  –36 schilderij-
    tjes  op papier  van klein formaat – die alle in grijs  –  zwart  -  wit,   of
    bruin - roze de snelweg (‘freeway’) en  haar ommelanden  tot   onder-
    werp  hebben.        Daartegenover hangt de serie  ‘Time’,  een  reeks 
    van twaalf studies van een mannelijk naakt, steeds  vanuit  een  ande-
    re hoek geschilderd.
         Op  het  oog  hebben  deze drie motieven  weinig  met  elkaar  ge-
    meen.  De coherentie blijkt  pas na een tijdje,  als  je  je bewust wordt
    van  wat  zich  voor je afspeelt.
          Neem de serie ‘Time’, want uiteindelijk  vormt  die  de  sleutel  tot
    Verhaaks werk. Wat je ziet is eenvoudig: steeds  hetzelfde  mannelij-
    ke naaktmodel, vanuit een andere hoek   geschilderd.    Van   linksaf
    schuift de schilder (en met hem de  kijker) om het model heen. Je ziet
    de  man van voor,  en profil en van achteren.  In  twaalf  episoden laat
    Verhaak  het  beeld   verschuiven.
          Hij  brengt  zo   twee schijnbaar onverenigbare   zaken  bij   elkaar:
    verstilling   en  versnelling.    Want  Verhaak  versnelt het beeld,   door
    een serie op elkaar  aansluitende ‘stills’  te maken en  een beweging
    in de tijd te creëren.  Maar tegelijk zet hij  het beeld stokstijf  stil,  door
    zijn  kijker  er op  te  wijzen:  dit   is  geen   fotografie   maar   schilder-
    kunst.   En  schilderkunst  behoeft tijd en geduld.
           Dezelfde dubbelzinnige samenkomst  van  traagheid  en  versnel-
    ling spreekt uit  Verhaaks snelwegreeks  ‘frames’.  Ook  hier hanteert
    Verhaak de penselen alsof hij een camera bedient.  Hij  legt plaatsen
    naast, en situaties  op de snelweg vast: bedrijfsgebouwen,   in- en uit-
    voegende auto’s.
           Verhaak maakt de kijker bewust van de onbestendigheid van  de
    waarneming  in een omgeving die razendsnel  verandert.  Had  hij zijn
    beelden over de snelweg op video gezet,  dan was  je  er  klakkeloos
    aan  voorbij  gelopen.  Nu,  door gebruikmaking van het  ‘ouderwetse’
    medium schilderkunst,  ontstaat  er een  commentaar : op  de  manier 
    waarop  het  gebruik  van  auto,   camera  en  penseel   onze   waarne-
    ming  en  begrip van tijd   beïnvloeden.

    Lucette ter Borg
     

    Maarten Verhaak: Free Style III
    Schilderijen en werken op papier,
    Tot en met 28 okt. Wetering
    Galerie, Lijnbaansgracht 288,
    Amsterdam.