de Volkskrant , 7 oktober 1998
Snelle beelden
met trage penselen
‘Free Style’ is een manier van skiën
waarbij alles mag en kan,
afhankelijk
van de lenigheid en durf
van de skiër. Salto, reuzen-
sprong of
handstand-overslag: een
ware ‘freestyler’ draait er z’n
hand niet voor om.
De in Amsterdam woonachtige, maar
aan de academie in Tilburg
opgeleide schilder
Maarten Verhaak (1953) heeft voor de derde
keer een
tentoonstelling vernoemd naar
deze discipline bin-
nen de skisport.
Blijkbaar vindt Verhaak
zijn manier van schilde-
ren ‘free style’.
Maar zijn schilderijen zelf spreken dit tegen.
Verhaak heeft aan het eind van de
jaren tachtig bekendheid ge-
kregen met
hyperrealistisch geschilderde stillevens
van auto’s.
Zijn automobielen
zijn geen tearjerkers , maar
sensatietrekkers.
Hun glanzende
huid is perfect gepolijst als die van
een diamant,
hun bumpers
stralen hun vorm getuigt
van grote standvastigheid.
Ook nu toont
Verhaak bij Wetering Galerie een achttal
van die
auto’s, die zo
knap, zo objectief registrerend
geschilderd zijn dat
je aanvankelijk,
van een afstandje, denkt:
dit is een foto. Daarnaast
toont Verhaak een serie
recent geschilderde ‘frames’ –36 schilderij-
tjes op papier
van klein formaat – die
alle in grijs – zwart - wit, of
bruin - roze de snelweg
(‘freeway’) en
haar ommelanden tot onder-
werp hebben.
Daartegenover hangt
de serie ‘Time’, een reeks
van twaalf studies van een
mannelijk naakt, steeds vanuit een ande-
re hoek geschilderd.
Op het oog hebben deze drie motieven
weinig met elkaar ge-
meen. De coherentie
blijkt pas na een
tijdje, als je je bewust wordt
van wat zich
voor je afspeelt.
Neem de serie ‘Time’, want uiteindelijk vormt die de
sleutel tot
Verhaaks werk. Wat je ziet
is eenvoudig: steeds hetzelfde mannelij-
ke naaktmodel, vanuit een
andere hoek
geschilderd. Van linksaf
schuift de schilder (en
met hem de kijker)
om het model heen. Je ziet
de man van voor,
en profil en van achteren.
In twaalf episoden laat
Verhaak het
beeld verschuiven.
Hij brengt zo twee schijnbaar onverenigbare
zaken bij elkaar:
verstilling
en versnelling. Want Verhaak
versnelt het beeld, door
een serie op elkaar
aansluitende ‘stills’
te maken en een beweging
in de tijd te creëren.
Maar tegelijk zet
hij het beeld stokstijf stil, door
zijn kijker
er op te wijzen: dit is
geen fotografie
maar schilder-
kunst. En
schilderkunst behoeft tijd
en geduld.
Dezelfde dubbelzinnige samenkomst van traagheid en
versnel-
ling spreekt uit Verhaaks
snelwegreeks ‘frames’. Ook
hier hanteert
Verhaak de penselen alsof
hij een camera
bedient. Hij legt plaatsen
naast, en situaties
op de snelweg vast:
bedrijfsgebouwen, in- en uit-
voegende auto’s.
Verhaak maakt de kijker bewust van
de onbestendigheid van de
waarneming in een
omgeving die razendsnel
verandert. Had hij zijn
beelden over de snelweg
op video gezet,
dan was je er klakkeloos
aan voorbij
gelopen. Nu, door gebruikmaking van het ‘ouderwetse’
medium schilderkunst,
ontstaat er een
commentaar : op de manier
waarop het gebruik
van auto, camera en penseel onze
waarne-
ming en begrip
van tijd beïnvloeden.
Lucette ter Borg
Maarten Verhaak: Free Style III
Schilderijen en werken op papier,
Tot en met 28 okt. Wetering
Galerie, Lijnbaansgracht 288,
Amsterdam.